Luật sư Nguyễn Hữu Thọ, bí danh là Ba Nghĩa, sinh ngày 10/7/1910 trong một gia đình công chức trung lưu tại làng Long Phú, tổng Long Hưng Hạ, quận Trung Quận, tỉnh Chợ Lớn (nay thuộc thị trấn Bến Lức, tỉnh Long An).

Năm 1921, mới 11 tuổi, Nguyễn Hữu Thọ từ giã quê hương, một mình lên tàu vượt đại dương sang Pháp du học và trở về nước lúc 23 tuổi với bằng cử nhân Luật hạng ưu. Ngay từ lúc ở nước Pháp hoa lệ, ông đã xót xa trước cảnh quê hương mình còn quá nghèo, đồng bào mình còn quá khổ và ông tự nhủ “ráng học giỏi để đem hiểu biết của mình làm một điều gì đó có ích cho nước, có lợi cho dân”. Và ông đã chọn con đường đầy gian nguy, vì lợi ích của Tổ quốc, đấu tranh cho người nghèo, người bị áp bức.

Ông mở văn phòng luật sư riêng. Qua tiếp xúc với thân chủ, qua tòa án, ông càng thêm cảm phục lòng yêu nước, tinh thần dũng cảm của các chiến sĩ cách mạng, càng thêm xót thương đồng bào và nhận rõ bản chất tàn bạo của chính quyền Sài Gòn.

Những biến động lịch sử dồn dập trong những năm 1940-1945 và đặc biệt là sự kiện Cách mạng Tháng Tám thành công, ông nhận ra rằng, Chủ tịch Hồ Chí Minh mà ông từng nghe nói từ những năm hai mươi, là vị cứu tinh của dân tộc, của đất nước. Ông tin tưởng, có Chủ tịch Hồ Chí Minh nhất định Việt Nam sẽ giành được độc lập, thống nhất. Và, với niềm tin mãnh liệt ấy, ông đã từng bước dấn thân vào con đường cách mạng, tham gia nhiều phong trào đấu tranh ở đô thị đòi tự do, dân chủ.

Mặc dù có nguyện vọng chiến đấu ở bưng biền, nhưng khi được tổ chức phân công hoạt động công khai đầy nguy hiểm tại Sài Gòn, ông đã chấp hành vô điều kiện. Năm 1947, ông không ngần ngại vận động hàng trăm trí thức ký Tuyên ngôn, đấu tranh đòi thực dân Pháp phải thương lượng với Chính phủ Hồ Chí Minh để lập lại hòa bình trên cơ sở độc lập, tự do của Việt Nam. Hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, ngày 16/10/1949, ông được tổ chức kết nạp vào hàng ngũ của Đảng Cộng sản Việt Nam ngay tại sào huyệt của địch.

Phong trào đấu tranh của các giới đồng bào vì độc lập, tự do ngày càng quyết liệt, địch ra sức đàn áp. Ông là linh hồn của các phong trào đó. Ông tham gia tổ chức đám tang Trần Văn Ơn, một sự kiện đã đi vào lịch sử với tên gọi “Ngày học sinh sinh viên toàn quốc”, tổ chức cuộc Tổng biểu dương lực lượng “Ngày toàn quốc chống Mỹ 19/3/1950” đuổi 2 tàu chiến Mỹ ra khỏi cảng Sài Gòn. Văn phòng của Luật sư tại 152 Charles De Gaulle (nay là đường Nam Kỳ Khởi Nghĩa) được xem là “Tổng hành dinh” của phong trào đấu tranh công khai của các tầng lớp nhân dân thành phố và Nam Bộ mà ông là Trưởng phái đoàn đại diện các giới. Do những hoạt động yêu nước, ông bị thực dân Pháp bắt và lưu đày gần 3 năm tại Lai Châu và Sơn Tây. Năm 1954, ông bị chính quyền Ngô Đình Diệm bắt giam tại Phú Yên. Nhưng tất cả những thủ đoạn hăm dọa, dụ dỗ, khủng bố của kẻ thù không làm lung lay được ý chí của nhà trí thức yêu nước Nguyễn Hữu Thọ.Cuối năm 1961, lực lượng vũ trang Khu 5 và Phú Yên đã giải thoát, đưa Luật sư về đến căn cứ địa cách mạng Tây Ninh an toàn.

Từ một nhà trí thức có địa vị trong xã hội dưới chế độ thực dân, đế quốc, Luật sư Nguyễn Hữu Thọ trở thành một lãnh tụ của phong trào cách mạng quần chúng. Đó chính là điều làm bè bạn, đồng chí, đồng bào kính trọng, làm kẻ thù kiêng nể, coi quá trình hoạt động của ông như một “hiện tượng Nguyễn Hữu Thọ”. Ông là sự kết hợp tuyệt vời giữa phẩm chất hiên ngang, hào hiệp và giản dị của người con vùng đất Nam Bộ với đức tính cẩn trọng, khiêm nhường của một trí thức chân chính. Tháng 2/1962, tại Đại hội lần thứ nhất Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam, Luật sư được bầu làm Chủ tịch. Từ đó ông trực tiếp lãnh đạo cuộc chiến đấu đầy gian khổ, hy sinh của đồng bào và chiến sĩ miền Nam, cuộc đấu tranh vũ trang – chính trị chống đế quốc Mỹ xâm lược và ngụy quyền Sài Gòn. Năm 1968, dưới sự lãnh đạo của Đảng và của Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam đứng đầu là Chủ tịch Nguyễn Hữu Thọ, Quân giải phóng đã đồng loạt tấn công nhiều tỉnh, thành, quận lỵ, chi khu và cả Sài Gòn - đầu não chỉ huy chiến tranh của Mỹ - ngụy, buộc chúng phải ngồi vào bàn thương lượng hòa bình với sự có mặt của đại diện Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam.

Ngày 20/4/1968, Liên minh các lực lượng dân tộc dân chủ và hòa bình Việt Nam  ra đời và  tháng 6/1969 đã cùng Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam, tổ chức Đại hội Đại biểu quốc dân toàn miền Nam, thành lập Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam, bầu Luật sư Nguyễn Hữu Thọ làm Chủ tịch Hội đồng Cố vấn. Sự kiện trọng đại này đánh dấu thắng lợi về chính trị, ngoại giao hết sức to lớn của quân và dân miền Nam, trong đó có vai trò quan trọng của Luật sư - Chủ tịch Nguyễn Hữu Thọ. Ngày 5/9/1969, Chủ tịch Nguyễn Hữu Thọ dẫn đầu Đoàn đại biểu miền Nam ra Hà Nội dự lễ tang Chủ tịch Hồ Chí Minh. Mặc dù chưa một lần được gặp Bác Hồ, nhưng tình cảm sâu nặng với vị Lãnh tụ vĩ đại của dân tộc là nguồn động lực thôi thúc ông, dẫn dắt ông trong suốt cuộc đời hoạt động của mình và ông xứng đáng là học trò xuất sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Chủ tịch Nguyễn Hữu Thọ đã có sự đóng góp rất lớn và hiệu quả vào công tác đối ngoại của Đảng ta. Ông đã đi thăm nhiều nước trên thế giới nhằm tranh thủ sự ủng hộ của nhân dân thế giới với cách mạng Việt Nam. Tại Hội nghị cấp cao nhân dân 3 nước Đông Dương, ngày 24/5/1970, những người đứng đầu 3 nước Việt Nam - Lào - Campuchia đã cam kết ủng hộ lẫn nhau để giành độc lập, hòa bình, trung lập, chống kẻ thù chung là đế quốc Mỹ. Đặc biệt, ngày 5/9/1973, Chủ tịch Nguyễn Hữu Thọ đã tham dự Hội nghị cấp cao các nước không liên kết lần thứ 4 tại Angiêri. Đại biểu hơn 100 nước đã công nhận Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam là thành viên chính thức của Phong trào không liên kết.

Sau cuộc Tổng tuyển cử bầu Quốc hội nước Việt Nam thống nhất (25/5/1976), tại kỳ họp thứ nhất Quốc hội khóa VI, Luật sư Nguyễn Hữu Thọ được bầu làm Phó Chủ tịch nước. Những năm tiếp theo, Luật sư lần lượt giữ cương vị Quyền Chủ tịch nước, Chủ tịch Quốc hội, Phó Chủ tịch Hội đồng Nhà nước, Chủ tịch Đoàn chủ tịch UBTƯ MTTQ Việt Nam. 

Đối với đất nước, Luật sư Nguyễn Hữu Thọ đã có những đóng góp quan trọng trong việc xây dựng hệ thống pháp luật, Nhà nước pháp quyền; xây dựng Hiến pháp năm 1980; xây dựng MTTQ Việt Nam là nơi hội tụ trí tuệ, sáng kiến của các tầng lớp nhân dân, là trung tâm đoàn kết mọi người dân Việt Nam ở trong và ngoài nước. Đối với quê hương, gia đình, con cháu, đồng chí, đồng đội, ông để lại một di sản về tinh thần vô cùng phong phú, đó là cuộc sống khiêm tốn, trong sạch, sẵn sàng hy sinh vì nghĩa lớn, không khuất phục trước cường quyền, không sa ngã trước tiền tài, danh lợi.

Luật sư Nguyễn Hữu Thọ vinh dự được Đảng, Nhà nước tặng thưởng Huân chương Sao Vàng và nhiều huân chương, huy chương cao quý khác. Hội đồng Hòa bình thế giới tặng ông Huân chương Joliot Curie. Nhà nước Liên Xô (trước đây) tặng ông giải thưởng Quốc tế Lê-nin và Huân chương Hữu nghị Vì sự nghiệp củng cố hòa bình giữa các dân tộc. Ông được Nhà nước Cu-ba tặng thưởng Huân chương Đoàn kết chiến đấu…

Ngày 24/12/1996, ông đã thanh thản ra đi. Cố Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh đã viết về ông: “Luật sư Nguyễn Hữu Thọ là một nhà trí thức yêu nước vĩ đại. Nhân dân Việt Nam ta đời đời sẽ nhớ mãi người con Việt Nam anh hùng ấy”./.

Đỗ Quyên